Update: spannende tijden voor aanpak plastic sigarettenfilter

Begin maart boekten het Plastic Peuken Collectief en alle aangesloten organisaties en zwerfafvalrapers een enorme overwinning in de strijd tegen de vervuiling door de plastic sigarettenfilter. Een motie van GroenLinks, waarin de overheid wordt verzocht te onderzoeken hoe een 70% reductiedoelstelling in 2026 ten opzichte van 2022 gerealiseerd kan worden, werd met een overtuigende meerderheid van stemmen aangenomen door de Tweede Kamer. Een motie van de Partij voor de Dieren voor een landelijk verbod op de plastic sigarettenfilter werd aangehouden, in afwachting van een gesprek tussen de Staatssecretarissen van Infrastructuur en Waterstaat (milieu) en Volksgezondheid. Beide moties kwamen uit de koker van het Plastic Peuken Collectief. Moties zijn echter niet-bindend. Lees in dit artikel meer over de totstandkoming en de status van de moties, en over hoe moties in de Tweede Kamer werken.

Nog geen drie jaar geleden bundelde veertien personen van elf verschillende NGO’s en duurzame bedrijven de krachten om de plastic sigarettenfilter aan te pakken. De tot dan toe nauwelijks geagendeerde, maar enorme vorm van plasticvervuiling werd door een eerste peuken cleanup in 2019 (Clean the Butt) op de radar van samenleving en overheid gezet. Na dit spontane en succesvolle event werd een campagneplan uitgewerkt. Met dank aan NGO’s als Recycling Netwerk Benelux, Stichting De Noordzee en de Plastic Soup Surfer werd besloten dat de enige effectieve oplossing voor de vervuiling een verbod op de plastic sigarettenfilter is. Daarmee kwam de focus vooral op beleid te liggen. De afgelopen twee jaar spraken we dan ook uitvoerig met beleidsmakers en politici van bijna alle partijen en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. We zijn het allemaal met elkaar eens: de vervuiling door de plastic sigarettenfilter is onnodig.

 

Onderzoek naar een 70% reductiedoelstelling in 2026

De informatievoorziening door het Plastic Peuken Collectief leidde tot de motie van GroenLinks, die mede ingediend werd door D66 en ChristenUnie. Op dinsdag 8 februari werd de motie door de Tweede Kamer aangenomen met 88 stemmen voor en 62 stemmen tegen. Enkel de VVD, PVV, JA21, Forum voor Democratie en Groep Van HaGa stemden tegen. Het CDA, de partij van Vivianne Heijnen, onze Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, stemde voor. Dat stemt hoopvol. Medio maart sprak het Plastic Peuken Collectief met de betrokken ambtenaren. Het is nog niet duidelijk wanneer en door welke organisatie het onderzoek gaat plaatsvinden. Overigens raapte de VVD-fractie in Duiven dit jaar 3000 peuken op met GoClean. Ze ervoeren dat opruimen onbegonnen werk is. Het landelijke VVD-magazine besteedde aandacht aan de actie.

 

Landelijk verbod op plastic sigarettenfilter

De motie van de Partij voor de Dieren voor een landelijk verbod op de plastic sigarettenfilter werd eveneens op initiatief van het Plastic Peuken Collectief ingediend. Heijnen onderstreepte het belang van de aanpak van de vervuiling door de plastic sigarettenfilter. Ze gaf aan eerst met haar collega van Volksgezondheid over de gevolgen van een verbod te willen spreken. Dat impliceerde dat ze nog niet op de hoogte was van het feit dat roken zonder filter niet schadelijker is dan roken met filter, mogelijk zelfs integendeel. De Partij voor de Dieren heeft de motie daarom ‘aangehouden’, wat betekent dat deze op een later moment weer in stemming kan worden gebracht. Heijnen beloofde de Kamer vóór het meireces, dat op 22 april begint, de Kamer te informeren over het gesprek met haar collega. Het gesprek tussen de beide Staatssecretarissen is nog niet ingepland.

 

Moties in de Tweede Kamer: hoe werkt dat?

Kamerleden kunnen moties indienen om een oordeel te geven over het gevoerde beleid, om de regering te vragen iets te doen of juist niet te doen of om meer algemeen een uitspraak te doen over bepaalde zaken of actuele ontwikkelingen. Moties kunnen bij de bespreking van elk onderwerp ingediend worden en ieder Kamerlid kan dat doen. Uiteindelijk worden alle moties in stemming gebracht. Stemmingsrondes vinden normaal gesproken elke dinsdag plaats. Voor de stemming over een motie geeft de betrokken bewindspersoon daarover een oordeel. Dat kan zijn: overnemen (aannemen zonder stemming), oordeel aan de Kamer laten, ontraden, onaanvaardbaar noemen of verzoek om de motie aan te houden.

Het kabinet (ministers én staatssecretarissen) of een bewindspersoon (minister of staatssecretaris) is niet verplicht een aangenomen motie uit te voeren. Het kabinet kan ook – nog voor stemming – laten weten dat het een eventuele aanneming van de motie (sterk) afraadt of de motie als ‘onaanvaardbaar’ bestempelen. Bij de motie van GroenLinks gaf Heijnen aan het belang van de aanpak van sigarettenfilters te zien. Ze gaf de motie ‘oordeel Kamer’, wat betekent dat ze het oordeel aan de Tweede Kamer overliet. Bij de motie van de Partij voor de Dieren gaf ze aan eerst met haar collega van Volksgezondheid te willen spreken over de kwestie. De Partij voor de Dieren heeft de motie daarom ‘aangehouden’, wat betekent dat deze op een later moment weer in stemming kan worden gebracht.

Gewone moties, anders dan die waarin een negatief oordeel over het beleid van een bewindspersoon of het gehele kabinet wordt uitgesproken, gelden dus als niet-bindend. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is belast met de uitvoering. Of dat gebeurt, hangt vooral af van de ambitie bij ambtenaren en de baas van het ministerie: Staatssecretaris Heijnen.

Meerdere betrokken gaven ons aan dat ze in het geval van het onderzoek naar de 70% reductiedoelstelling optimistisch zijn, gezien de betrokkenheid van ambtenaren en Heijnen. Het Plastic Peuken Collectief blijft haar goede contacten inzetten om ervoor te zorgen dat de uitvoering ook daadwerkelijk gebeurt.

Lees hier meer over moties.